Nguyên nhân viêm đường tiết niệu

Nguyên nhân viêm đường tiết niệu luôn là băn khoăn của nhiều người khi mắc căn bệnh này. Bệnh có thể bắt nguồn từ thói quen sinh hoạt chưa khoa học, một số bệnh lý hoặc do sự thay đổi tự nhiên của cơ thể trong giai đoạn đặc biệt. Hiểu rõ những nguyên nhân này không chỉ giúp phòng bệnh hiệu quả mà còn là cách bảo vệ sức khỏe toàn diện và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân viêm đường tiết niệu

Viêm đường tiết niệu là tình trạng nhiễm trùng xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trong hệ tiết niệu, bao gồm niệu đạo, bàng quang, niệu quản và thận. Phần lớn các trường hợp nhiễm trùng xảy ra ở đường tiết niệu dưới (niệu đạo và bàng quang) do vi khuẩn, thường gặp nhất là Escherichia coli (E. coli). Vi khuẩn Escherichia coli* (E. coli) thường trú trong đường ruột và không gây hại khi ở vị trí này. Nhưng khi xâm nhập từ phân trong đại tràng vào bộ phận sinh dục, vi khuẩn sẽ phát triển và gây viêm nhiễm niệu đạo, bàng quang,.. Nếu không điều trị sớm, nhiễm trùng có thể lan ngược dòng đến thận, gây viêm thận – bể thận, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Nhiễm khuẩn E.Coli là nguyên nhân chính gây viêm đường tiết niệu ở cả nam và nữ. Bên cạnh đó, những yếu tố làm tăng nguy cơ dẫn đến nhiễm trùng đường tiểu là:

Quan hệ tình dục không an toàn

Hoạt động tình dục tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus từ ngoài xâm nhập vào đường tiết niệu, đặc biệt là không sử dụng các biện pháp phòng ngừa hoặc không vệ sinh kỳ trước và sau khi quan hệ. Ngoài nhiễm trùng đường tiết niệu, việc quan hệ tình dục không an toàn có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm nam khoa, phụ khoa và bệnh xã hội.

Thói quen vệ sinh kém

Thói quen vệ sinh không đúng cách, chẳng hạn lau từ sau ra trước đã khiến vi khuẩn từ hậu môn xâm nhập vào niệu đạo. Nguy cơ viêm nhiễm tăng cao ở nữ giới do đặc điểm cấu trúc niệu đạo ngắn và gần hậu môn nên vi khuẩn dễ xâm nhập từ vùng hậu môn vào vùng kín. Ngoài ra, việc sử dụng các sản phẩm vệ sinh có chất tẩy mạnh cũng có thể làm mất cân bằng vi khuẩn tự nhiên, tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại phát triển.

Thói quen nhịn tiểu lâu

Thói quen nhịn tiểu là nguyên nhân hàng đầu gây viêm đường tiết niệu ở cả nam và nữ giới. Nhịn tiểu thường xuyên khiến nước tiểu ứ đọng trong bàng quang, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi và phát triển, dẫn đến viêm nhiễm. Tình trạng này càng nghiêm trọng hơn với những người có thói quen uống ít nước. Bởi nước giúp loại bỏ vi khuẩn và chất cặn bã ra khỏi cơ thể thông qua hoạt động bài tiết nước tiểu. Việc uống ít nước kết hợp nhịn tiểu sẽ khiến đường tiết niệu không được làm sạch thường xuyên, làm  tăng nguy cơ nhiễm khuẩn và bội nhiễm.

Suy giảm hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch suy yếu do mắc bệnh tiểu đường, HIV/AIDS hay do căng thẳng kéo dài khiến cơ thể không còn khả năng chống lại sự tấn công của các loại vi khuẩn. Hệ quả là vi khuẩn sẽ dễ dàng xâm nhập vào đường tiết niệu và gây viêm nhiễm.

Bất thường về đường tiết niệu

Nguyên nhân bị viêm đường tiết niệu có thể xuất phát từ một số dị tật đường tiết niệu như thay đổi dòng chảy nước tiểu hay nước tiểu không đi ra khỏi cơ thể bình thường mà chảy ngược vào niệu đạo. Tình trạng này thường gặp ở trẻ nhỏ, khiến trẻ đối mặt với nhiều triệu chứng khó chịu khi mắc bệnh.

Sự suy giảm hormone

Sự thay đổi hormone trong thai kỳ và giai đoạn tiền mãn kinh – mãn kinh là nguyên nhân dẫn đến viêm đường tiết niệu ở nữ giới. Estrogen đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì độ pH và hệ vi sinh vật cân bằng tại niêm mạc âm đạo và niệu đạo, giúp ngăn chặn sự phát triển của các vi khuẩn gây hại như E. coli. Khi mức estrogen giảm, niêm mạc niệu đạo mỏng và dễ bị tổn thương hơn, cùng với đó khả năng bảo vệ của hệ vi sinh giảm sút đã giúp vi khuẩn dễ dàng xâm nhập và gây viêm nhiễm.

Một số nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân viêm đường tiết niệu trên, một số thói quen sinh hoạt không khoa học có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề nhiễm trùng đường tiểu, cụ thể như:

• Chấn thương dương vật do quan hệ tình dục thô bạo hay lạm dụng thủ dâm
• Nữ giới sử dụng băng vệ sinh không phù hợp hoặc không đảm bảo vệ sinh
• Lạm dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá,…
• Người bệnh cần đặt ống sonde tiểu để kiểm soát lượng nước tiểu
• Nguyên nhân viêm đường tiết niệu ở nam giới do bị viêm tiền liệt tuyến hoặc mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt,…

Triệu chứng bệnh viêm đường tiết niệu

Nhiều trường hợp mắc viêm đường tiết niệu không biểu hiện triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Lại có không ít người bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu có biểu hiện thoáng qua nhưng nhanh chóng biến mất mà không cần điều trị, sau một thời gian đột ngột quay trở lại với các dấu hiệu trầm trọng hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân gây viêm đường tiết niệu thường gặp nhất ở cả nam và nữ giới:

• Tiểu nhiều lần: Người bệnh có cảm giác bí tiểu và muốn đi tiểu ngay lập tức, nhưng khi đi tiểu lượng nước tiểu ra nhỏ giọt lắt nhắt, cảm giác tiểu không hết.
• Tiểu đau và buốt: Đây là một trong những dấu hiệu điển hình của viêm đường tiết niệu. người bệnh sẽ cảm thấy đau, nóng rát hoặc buốt khi tiểu, đặc biệt khi nhiễm trùng đã lan sâu vào niệu đạo.
• Nước tiểu bất thường: Nước tiểu bình thường có màu trong suốt, vàng nhạt đến màu hổ phách và có mùi khai nhẹ đặc trưng. Nhưng nếu nước tiểu có màu đục, hồng, đỏ, màu cola hay lẫn máu, mủ thì đây là dấu hiệu bất thường, cảnh báo nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Đau vùng bụng dưới hoặc vùng lưng: Nhiều người bệnh sẽ cảm thấy đau tức, nhói hoặc khó chịu vùng bụng dưới hoặc mạn sườn. Nếu cơn đau lan đến vùng lưng, cần nhanh chóng đi khám ngay vì nhiễm trùng có thể xâm nhập đến đường tiết niệu trên.
• Sốt, ớn lạnh: Sốt cao, cơ thể ớn lạnh, rét run, buồn nôn, nôn,… là phản ứng của cơ thể trước tình trạng nhiễm trùng nặng. Khi gặp những biểu hiện này, khả năng cao viêm nhiễm đã lan đến thận và tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không khám chữa kịp thời.

Tuỳ thuộc vào nguyên nhân viêm đường tiết niệu cũng như cơ quan bị nhiễm trùng cụ thể mà người bệnh sẽ có những triệu chứng nổi bật khác nhau. Nếu nhiễm trùng xảy ra ở niệu đạo, người bệnh thường cảm thấy đau và nóng rát mỗi khi đi tiểu. Với viêm nhiễm tại bàng quang, triệu chứng sẽ thiên về đau buốt vùng bụng dưới, đặc biệt khi đi tiểu và quan hệ tình dục, có thể kèm theo biểu hiện tiểu ra máu nhưng ít phổ biến hơn. Trong khi đó, viêm thận là trường hợp hiếm gặp hơn nhưng lại là dạng nguy hiểm nhất. Người bệnh có thể bị sốt cao, ớn lạnh, nôn mửa,… thậm chí có thể gây nhiễm trùng máu nếu không điều trị kịp thời.

Biến chứng viêm đường tiết niệu

Viêm đường tiết niệu không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không thăm khám và điều trị kịp thời:

• Nhiễm trùng đường tiết niệu nếu không kiểm soát tốt sẽ khiến vi khuẩn di chuyển ngược dòng từ đường tiết niệu dưới lên niệu quản, thận, từ đó gây viêm nhiễm diện rộng.
• Viêm thận cấp, mãn tính là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, nếu không điều trị sớm sẽ khiến vi khuẩn xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân và dẫn đến tử vong.
• Viêm nhiễm từ đường tiết niệu có thể lan đến các cơ quan sinh sản, gây viêm nhiễm tử cung, buồng trứng – ống dẫn trứng (ở nữ giới) và viêm tinh hoàn – mào tinh hoàn, viêm ống dẫn tinh (ở nam giới). Tình trạng này có thể ;làm tăng nguy cơ vô sinh – hiếm muộn ở cả nam và nữ.
• Triệu chứng mót tiểu liên tục, tiểu đau buốt, đau nhói vùng chậu, thắt lưng,… khiến nhiều người cảm thấy khó chịu và gặp nhiều phiền toái trong sinh hoạt. Tình trạng này kéo dài sẽ làm giảm ham muốn tình dục và ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu làm suy giảm hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể không đủ sức đề kháng để chống lại các tác nhân gây hại từ bên ngoài. Từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng và bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, sùi mào gà, mụn rộp sinh dục, Chlamydia,…

Cách phòng ngừa bệnh viêm đường tiết niệu

Chủ động phòng ngừa viêm đường tiết niệu là giải pháp tốt nhất giúp ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm do nhiễm trùng đường tiểu gây ra. Dưới đây là một số vấn đề cần lưu ý:

• Bổ sung nước đầy đủ, tối thiểu 1.5 – 2 lít/ngày bao gồm nước lọc, nước canh rau, nước ép trái cây,…
• Nên đi tiểu sau khi giao hợp để loại bỏ vi khuẩn ra khỏi đường tiết niệu trước khi chúng gây nhiễm trùng. Ngoài ra, cần vệ sinh vùng kín sạch sẽ cả trước và sau khi quan hệ tình dục.
• Vệ sinh vùng kín sạch sẽ, nhất là sau khi đi vệ sinh hoặc trong ngày đèn đỏ. Ưu tiên các sản phẩm làm sạch dịu nhẹ với độ pH phù hợp và tránh thụt rửa sâu âm đạo.
• Không được nhịn tiểu, cần giải quyết ngay khi có nhu cầu. Trì hoãn việc đi tiểu sẽ khiến vi khuẩn có điều kiện sinh sôi, phát triển và gây viêm nhiễm.
• Quan hệ tình dục lành mạnh, sử dụng bao cao su để ngăn chặn nguy cơ lây truyền bệnh xã hội và các bệnh viêm nhiễm khác.
• Khám sức khỏe định kỳ để tầm soát, phát hiện sớm các nguy cơ bệnh lý tiềm ẩn, từ đó có kế hoạch điều trị sớm và hiệu quả.

Bài viết đã đề cập đến những nguyên nhân viêm đường tiết niệu ở nam và nữ giới. Việc hiểu rõ tại sao bị viêm đường tiết niệu sẽ giúp mọi người chủ động hơn trong việc phòng ngừa và ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm của bệnh. Nếu bạn đang gặp một số dấu hiệu bất thường, hãy liên hệ với các bác sĩ chuyên khoa theo số điện thoại 0969 688 152 – 02437 152 152 để được chẩn đoán, tư vấn hướng xử lý kịp thời và hiệu quả.