Đau dạ dày: Thông tin từ A – Z bạn nên biết

Những cơn đau âm ỉ đến dữ dội ở thượng vị kèm theo ợ nóng, ợ hơi, ợ chua,… là nỗi ám ảnh của nhiều bệnh nhân bị đau dạ dày. Ngoài ra, đau dạ dày còn tác động nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Tổng quan về tình trạng đau dạ dày

Định nghĩa

Đau dạ dày (bao tử) là tình trạng bao tử tổn thương do nhiều nguyên nhân hoặc chỉ đơn thuần là rối loạn vận động và tăng tiết axit dịch vị dạ dày. Các triệu chứng thường gặp bao gồm cơn đau âm ỉ, nóng rát hoặc tức tại vùng thượng vị. Mặc dù thường chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, nhưng trong những trường hợp nghiêm trọng, cơn đau có thể kéo dài và trở nên dữ dội. Đau dạ dày là tín hiệu cảnh báo nhiều bất thường về sức khỏe.

Vị trí đau dạ dày

Có 3 vị trí đau dạ dày phổ biến người bệnh thường gặp phải. Cụ thể:

• Vùng thượng vị: Nằm phía dưới xương ức và phía trên rốn, gây ra cảm giác đau âm ỉ, căng tức và khó chịu. Cơn đau thường xuất hiện ở thượng vị, sau đó lan sang khu vực ngực và lưng nhanh chóng.
• Vùng bụng giữa: Đây là nơi tập trung các cơ quan tiêu hóa. Nếu cảm thấy đau ở vùng bụng giữa kéo dài và không thuyên giảm, cùng với các triệu chứng như ợ chua, đầy hơi, khó tiêu, có thể là dấu hiệu của vấn đề đau bao tử.
• Vùng thượng vị chếch trái: Khi đói, nếu cảm thấy đau ở phía trên bên trái của dạ dày, những cơn đau âm ỉ này có thể là dấu hiệu của đau bao tử.

Dấu hiệu đau dạ dày

Đau thượng vị

Đau thượng vị là một dấu hiệu phổ biến của các vấn đề liên quan đến dạ dày và tá tràng. Người bệnh thường trải qua cảm giác đau âm ỉ và tức vùng bụng cùng với cảm giác nóng rát khó chịu. Các cơn đau dữ dội thường không xuất hiện đồng thời với đau thượng vị. Vị trí đau từ dạ dày có thể lan ra từ bụng lên ngực hoặc thậm chí đến sau lưng.

Những cơn đau này thường xuất hiện vào khoảng một đến hai tuần trong giai đoạn đầu của bệnh và có thể tái phát nhiều lần. Nhiều trường hợp thay đổi thời tiết hoặc giao mùa cũng khiến dạ dày bị đau. Nếu không xác định rõ nguyên nhân và chữa trị sớm, bệnh nhân phải đối mặt với những cơn đau triền miên. Tùy thuộc vào từng bệnh lý mà cơn đau từ thượng vị sẽ có triệu chứng khác nhau:

• Đau dạ dày tá tràng: Các cơn đau xuất hiện liên quan đến ăn uống và thường có tính chu kỳ. Nếu không may ăn phải thực phẩm chua, cay hoặc lạnh, bệnh nhân sẽ tái phát cơn đau.
• Viêm loét dạ dày tá tràng: Cơn đau có tính chu kỳ theo từng đợt.
• Loét tá tràng: Thường xuất hiện khi đói.
• Viêm loét dạ dày: Nạp thức ăn vào sẽ bị đau ở thượng vị. Khi đói không có cảm giác đau.
• Ung thư dạ dày: Các cơn đau bụng không có tính chu kỳ và thường kéo dài liên miên.

Ăn uống kém ngon miệng

Biểu hiện đau dạ dày phổ biến là ăn uống không được ngon miệng, lượng thức ăn nạp vào giảm so với bình thường. Nguyên nhân của tình trạng này là do tiêu hóa chậm. Người bệnh sau khi ăn xong cảm thấy bụng chướng, đầy hơi, nặng nề và ấm ách. Ngoài ra, cảm giác đau và bỏng rát vùng thượng vị còn lan ra xương ức. Cơn đau sẽ đi kèm với cảm giác buồn nôn.

Ợ hơi, ợ chua, ợ nóng

Sở dĩ bệnh đi kèm ợ hơi, ợ chua là do hoạt động của dạ dày bị rối loạn. Thức ăn nạp vào khó được tiêu hóa nên bị giữ lại và lên men. Đó là lý do khi ợ hơi, ợ chua, người bệnh cảm nhận được vị đắng và chua. Khi ợ hơi lên đến họng nhưng dừng giữa chừng, bệnh nhân sẽ cảm thấy đau ở sau xương ức hoặc vùng ức mũi.

Cảm giác buồn nôn, nôn

Đây là biểu hiện của các bệnh lý viêm dạ dày cấp, viêm loét dạ dày, xuất huyết dạ dày hoặc ung thư dạ dày. Khi người bệnh bị nôn nhiều có thể làm rách niêm mạc thực quản và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Ngoài ra, tình trạng nôn nhiều cũng dẫn đến mất nước và điện giải trong dịch dạ dày. Người bệnh có thể gặp nhiều vấn đề nghiêm trọng như hạ huyết áp, suy tim mạch. Hệ quả của việc sụt cân nhanh do nôn mửa đau dạ dày là thiếu máu và phù nề.

Bị chảy máu tiêu hóa

Chảy máu tiêu hóa là tình trạng máu chảy khỏi thành mạch máu, đi vào lòng ống tiêu hóa. Đây là một dấu hiệu đau dạ dày rất nghiêm trọng. Thậm chí đe dọa tính mạng bệnh nhân trong một thời gian ngắn. Vì vậy, khi phát hiện dấu hiệu này, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức để được điều trị kịp thời.

Các biểu hiện khi bị chảy máu tiêu hóa có thể bao gồm:

• Nôn ra máu tươi hoặc máu đen;
• Có lẫn máu trong phân màu đỏ tươi hoặc màu đen;
• Người bệnh có thể cảm thấy choáng váng, thấy hoa mắt, tụt huyết áp do mất máu cấp.

Dấu hiệu chảy máu tiêu hóa thường là biểu hiện của các bệnh lý như viêm dạ dày cấp do dùng thuốc, loét dạ dày tá tràng hoặc tĩnh mạch thực quản bị vỡ do bệnh gan… Nghiêm trọng hơn là triệu chứng của ung thư dạ dày.
Chảy máu tiêu hóa là tình trạng rất nguy hiểm. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh.

Nguyên nhân gây đau dạ dày

Nguyên nhân bệnh lý

Loét dạ dày tá tràng: Thường do nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori (HP) hoặc sử dụng các thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) như Aspirin. Các nguyên nhân hiếm gặp khác có thể là bệnh Crohn hoặc hội chứng Zollinger-Ellison.

Viêm niêm mạc dạ dày tá tràng cấp tính: Cơn đau xuất hiện đột ngột sau khi uống nhiều bia rượu. Ăn các loại gia vị cay nóng. Hoặc có thể do sử dụng NSAIDs (Aspirin) để giảm đau và chống viêm.

Ung thư ác tính ở thực quản dạ dày: Thường gặp ở vùng tâm vị thực quản. Đặc biệt là ở những người hút thuốc lá và tiêu thụ nhiều rượu bia. Ung thư dạ dày thường xảy ra ở những người trung niên và có thể gây ra những cơn đau dạ dày triền miên không dứt.

Chứng khó tiêu chức năng

Các triệu chứng điển hình bao gồm: Đau hoặc tức vùng thượng vị; cảm giác nóng rát ở vùng thượng vị; cảm thấy ấm ách sau khi ăn. Để đánh giá tình trạng niêm mạc dạ dày, bác sĩ thường sử dụng nội soi để xác định có bất thường như viêm teo hoặc viêm loét niêm mạc dạ dày hay không.

Ăn uống kém khoa học và điều độ

Thói quen ăn uống không khoa học là nguyên nhân chính gây ra đau bao tử. Những thói quen này thường gặp bao gồm:

• Ăn uống không điều độ, không tuân thủ giờ ăn.
• Ăn quá nhanh hoặc quá no, để bụng trong trạng thái quá đói.
• Ăn nhiều thực phẩm chiên rán, cay nóng, đồ quá chua, thực phẩm có hàm lượng acid cao.
• Vừa ăn vừa chơi game, đọc sách, học bài hoặc xem TV.
• Tiêu thụ các loại thực phẩm không đảm bảo vệ sinh như thực phẩm bẩn hoặc ôi thiu.
• Lạm dụng đồ uống có cồn, các chất kích thích và thuốc lá.

Lo lắng, trầm cảm và stress kéo dài

Khi bạn căng thẳng lo lắng kéo dài, cơ thể sẽ sản sinh các hormone và chất dẫn truyền thần kinh. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến nhu động ruột, hoạt động co bóp của bao tử. Dẫn đến triệu chứng đau bụng, ợ chua, đầy hơi. Ngoài ra, stress còn làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột gây đau dạ dày.

Tác dụng phụ của các loại thuốc Tây y

Một số thuốc tây y cực kỳ có hại cho dạ dày, gây rối loạn tiêu hóa. Đặc biệt, người bệnh nên cẩn trọng khi sử dụng các loại thuốc sau:

• Giảm đau không kê đơn: Aspirin ảnh hưởng đến niêm mạc dạ dày, đau bụng và nhiều tác dụng phụ khác. Bên cạnh đó, các loại thuốc giảm đau như Ibuprofen, Naproxen cũng có thể gây chứng ợ nóng và kích ứng bao tử.
• Thuốc kháng sinh: Được sử dụng để điều trị nhiễm trùng và tiêu diệt vi khuẩn, kháng viêm. Tuy nhiên, một số loại có thể gây ra đau dạ dày kèm buồn nôn, tiêu chảy và đầy hơi do làm mất cân bằng hệ vi sinh tiêu hóa.
• Thuốc Cholesterol: Một số thuốc giảm Cholesterol có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây táo bón, đầy hơi hoặc tiêu chảy.
• Thuốc giảm đau Opioid: Các loại thuốc giảm đau opioid mạnh như Oxycodone, Hydrocodone có thể dẫn đến táo bón, buồn nôn, co thắt bụng và đầy hơi.
• Một số loại thực phẩm chức năng bổ sung sắt có thể kích thích gây đau dạ dày.
• Thuốc điều trị ung thư: Tác dụng phụ của một số loại thuốc điều trị ung thư có thể gây đau dạ dày.
  Rất nhiều loại thuốc gây hại cho dạ dày. Đó là lý do trước khi sử dụng, bạn cần có sự hướng dẫn chi tiết của dược sĩ hoặc bác sĩ chuyên khoa.

Dị ứng với thức ăn

Khi dị ứng với một trong các thành phần có trong thức ăn có thể dẫn đến đầy hơi và đau dạ dày. Một số thực phẩm dễ gây đau dạ dày bao gồm: Sữa, đậu phộng, đậu nành, lúa mì, động vật có vỏ như ốc, nghêu, cá và trứng.

Các nguyên nhân khác có thể nhầm với đau dạ dày bao gồm ngộ độc thực phẩm, viêm tụy cấp, bán hoặc tắc ruột, sỏi mật, u tụy và u đường mật. Nếu bệnh đau dạ dày vẫn ở giai đoạn cấp tính, triệu chứng sẽ xuất hiện đột ngột và có thể chữa khỏi sau vài tuần. Tuy nhiên, trong trường hợp mãn tính, cơn đau thường xuất hiện thường xuyên và nghiêm trọng hơn. Một số biến chứng tiềm ẩn nguy hiểm có thể xảy ra như xuất huyết dạ dày, thủng dạ dày và hẹp môn vị.

Chẩn đoán nguyên nhân đau dạ dày bằng cách nào?

Bác sĩ sẽ khám lâm sàng, thăm hỏi chi tiết triệu chứng bệnh. Cụ thể bao gồm: Vị trí và mức độ cơn đau, thay đổi trạng thái nước tiểu,… Tùy theo tình trạng, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp chẩn đoán thích hợp. Nội soi dạ dày là phương pháp tiêu biểu nhằm xác định nguyên nhân gây ra bệnh. Ngoài ra, siêu âm bụng, chụp X quang bụng, hoặc CT scan cũng được sử dụng để loại trừ các bệnh khác và đưa ra chẩn đoán chính xác.

Phương pháp chữa bệnh đau dạ dày

• Loét dạ dày: Điều trị bằng thuốc ức chế bơm proton (PPIs) như Omeprazole, Pantoprazole, Lansoprazole, Rabeprazole, Esomeprazole để giảm tiết axit và lành ổ loét.
• Loét dạ dày tá tràng do nhiễm vi khuẩn Helicobacter Pylori: Sử dụng kháng sinh kết hợp với PPI để điều trị.
• Do sử dụng các thuốc giảm đau chống viêm không steroid hoặc Aspirin: Thêm PPI vào điều trị.
• Chứng khó tiêu chức năng: Sử dụng PPI hoặc kết hợp với các thuốc tăng động ruột (Prokinetic) để điều trị.

Phương pháp giảm đau dạ dày tại nhà hữu hiệu

Nếu nguyên nhân đau dạ dày do sinh lý, bạn có thể áp dụng các phương pháp sau:

• Đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày để hỗ trợ quá trình tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng hiệu quả;
• Chia nhỏ khẩu phần ăn thành nhiều bữa trong ngày và ăn từ từ, nhai thức ăn kỹ trước khi nuốt;
• Tập thể dục điều độ để giảm căng thẳng và duy trì cân bằng sinh lý;
• Tránh các loại thực phẩm dầu mỡ, đồ cay nóng, đồ chua;
• Hạn chế nằm nghỉ quá lâu vì có thể làm tăng cơn đau và gây ra các triệu chứng ợ chua khó chịu.
• Khi đau có thể uống trà gừng để giảm triệu chứng;
• Nói không với việc hút thuốc và uống rượu bia.
• Uống nước chanh pha với bột baking soda giúp giảm axit dạ dày. Từ đó giảm triệu chứng ợ nóng và khó tiêu.

Nếu các biện pháp tại nhà không cải thiện hoặc triệu chứng nghiêm trọng hơn, người bệnh cần liên hệ ngay với bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra sau này.

Cách phòng tránh đau dạ dày hiệu quả và an toàn

Những cơn đau dạ dày thường xuyên ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe người bệnh. Để giảm nguy cơ và phòng ngừa bệnh lý này, bệnh nhân cần:

• Ăn chậm và nhai kỹ thức ăn;
• Tránh tiêu thụ các loại thực phẩm có thể gây dị ứng;
• Uống đủ lượng nước mỗi ngày;
• Giữ tâm trạng thoải mái, không để stress căng thẳng kéo dài;
• Lựa chọn môn thể thao phù hợp, tập thể dục đều đặn thường xuyên;
• Hạn chế tiêu thụ chất béo và các loại thực phẩm chế biến sẵn, đồ chua, đồ cay nóng;

Các biện pháp này có thể giúp giảm nguy cơ phát sinh đau dạ dày và duy trì sức khỏe toàn diện.

Một số câu hỏi thường gặp về bệnh đau dạ dày

Đau dạ dày nên ăn gì?

• Để giảm đau dạ dày, người bệnh nên ưu tiên các thực phẩm dễ tiêu hóa như nước dừa, đồ uống thể thao và cháo.
• Gạo trắng là lựa chọn tốt hơn gạo đen và gạo lứt. Vì nó giàu tinh bột và ít chất xơ, giúp cải thiện tiêu chảy hiệu quả.
• Sốt táo cũng là một lựa chọn tốt bởi đặc điểm dễ tiêu hóa và giàu dinh dưỡng. Trong sốt táo rất giàu Pectin – một loại chất xơ hòa tan giúp giảm tiêu chảy cực kỳ hiệu quả.
• Bánh mì: Nếu dạ dày tăng tiết axit, bánh mì là lựa chọn hợp lý. Tuy nhiên, bạn cần phối hợp với chế độ ăn uống phù hợp để đảm bảo hiệu quả điều trị.

Đau dạ dày nên làm gì?

• Ăn đồ ăn nhẹ và dễ tiêu, chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày; Đảm bảo cung cấp đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể.
• Hạn chế căng thẳng và suy nghĩ quá nhiều để giảm bớt áp lực lên dạ dày.
• Hạn chế uống rượu bia và cai hút thuốc lá. Các thói quen này sẽ gây kích thích dạ dày và tăng nguy cơ viêm loét.
• Tránh xa các nhóm thực phẩm gây khó tiêu như thực phẩm chứa chất béo, axit, dầu mỡ và đồ cay nóng;
• Bổ sung thực phẩm có lợi cho dạ dày (húng quế, nước ép lô hội, cơm trắng và cam thảo) để hỗ trợ quá trình phục hồi và làm dịu dạ dày.

Đau dạ dày có nguy hiểm không?

Đau dạ dày thường bị nhầm lẫn với một số bệnh lý nguy hiểm như viêm tụy cấp, sỏi mật, bệnh tắc ruột… Do đó, khi có dấu hiệu bất thường, người bệnh nên liên hệ ngay với bác sĩ để được thăm khám và kiểm tra kịp thời. Đặc biệt khi xuất hiện những triệu chứng sau:

• Cơn đau xuất hiện đột ngột và dữ dội;
• Tức ngực;
• Khó thở;
• Nôn ra máu hoặc chất lỏng có màu sắc giống như cà phê;
• Giảm cân không rõ nguyên nhân;

Bài viết đã giới thiệu tổng quan về bệnh đau dạ dày. Đây là bệnh lý nhiều người mắc phải và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, nếu tình trạng này kéo dài và không có dấu hiệu thuyên giảm, bạn cần đến cơ sở y tế để khám và điều trị sớm.