5 loại thuốc chống trầm cảm phổ biến hiện nay – Cách sử dụng an toàn

Thuốc chống trầm cảm được sử dụng nhằm cải thiện và giảm thiểu các triệu chứng trầm cảm, rối loạn lo âu. Mặc dù được công nhận về hiệu quả điều trị nhưng thuốc trị trầm cảm có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, ảnh hưởng tới sức khỏe của người bệnh. Tìm hiểu chi tiết về thuốc chống trầm cảm giúp người bệnh tránh xa các yếu tố rủi ro và sử dụng thuốc an toàn hơn.

Tìm hiểu về căn bệnh trầm cảm

Trầm cảm là bệnh lý rối loạn cảm xúc có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào. Cùng với sự phát triển của kinh tế – xã hội, căn bệnh trầm cảm có xu hướng tăng nhanh trong những năm gần đây. Dấu hiệu điển hình của bệnh là cảm giác buồn bã, chán nản, không có hứng thú với những hoạt động xung quanh cũng như mất dần động lực sống và làm việc. Trầm cảm xảy ra trong thời gian dài có thể dẫn đến những suy nghĩ và hành động tiêu cực, tác động xấu đến thể chất và tinh thần của người bệnh. 

Bệnh trầm cảm được chia thành 3 giai đoạn theo thứ tự từ nhẹ đến nặng. Người bệnh bị trầm cảm giai đoạn 1 không cần sử dụng thuốc điều trị. Với trường hợp này, bệnh nhân chỉ cần xây dựng thói quen sống lành mạnh, khoa học, tập yoga hoặc các môn thể dục khác để giải tỏa căng thẳng và cải thiện tâm trạng. Điều quan trọng là cần loại  bỏ những suy nghĩ tiêu cực; hướng đến những điều đẹp đẽ, tích cực, đồng thời tránh xa những tác nhân có khả năng khiến bạn gặp stress.

Nếu các triệu chứng trầm cảm rõ ràng và nặng hơn, hãy đến gặp bác sĩ tâm lý để được chẩn đoán chính xác mức độ bệnh. Liệu trình điều trị trầm cảm thường được các bác sĩ áp dụng là sử dụng thuốc chống trầm cảm kết hợp với liệu pháp tâm lý để giảm triệu chứng bệnh và hỗ trợ ổn định tâm lý cũng như sức khỏe cho bệnh nhân. 

Thuốc chống trầm cảm là gì? Thuốc có tác dụng thế nào?

Thuốc chống trầm cảm có tác dụng cải thiện tâm trạng, giúp người bệnh ngủ ngon hơn, tăng cảm giác thèm ăn và khả năng tập trung. Thuốc này khơi dậy tâm trạng, giúp người bệnh vượt qua những cảm xúc tiêu cực, đồng thời có hứng thú và động lực hơn để làm việc và tham gia các hoạt động xung quanh. 

Nếu tuân thủ đúng chỉ dẫn của bác sĩ, thuốc chống trầm cảm giúp giảm triệu chứng bệnh hiệu quả, đồng thời điều tiết tâm trạng và giúp cảm xúc người bệnh ổn định như ban đầu. Mặt khác, thuốc chống trị trầm cảm không gây hại thần kinh, không gây tích lũy, không gây nghiện khi ngưng sử dụng.

Tuy nhiên, thuốc chống trầm cảm không phát huy hiệu quả ngay lập tức mà thường mất ít nhất 3 – 4 tuần, thậm chí sau 8 tuần thì người bệnh mới cảm nhận có sự thay đổi tích cực trong tâm trạng và cảm xúc. Vì thế, người bệnh không nên quá lo lắng khi chưa thấy hiệu quả sau vài tuần dùng thuốc. Thay vào đó, bệnh nhân nên hãy kiên nhẫn điều trị và theo dõi cơ thể để nhận biết thuốc có đang phát huy tốt tác dụng hay không.

Lưu ý: Để điều trị dứt điểm bệnh trầm cảm, người bệnh cần tuân thủ đúng chỉ dẫn của bác sĩ về liều lượng và thời gian sử dụng. Khi thấy bệnh đã thuyên giảm, bệnh nhân tuyệt đối không bỏ thuốc đột ngột khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Bởi việc dùng thuốc sai cách sẽ khiến bệnh tiến triển nặng hơn và gây khó khăn cho những lần điều trị tiếp theo. 

Các loại thuốc chống trầm cảm thông dụng hiện nay

Một số thuốc chống trầm cảm phổ biến hiện nay là:

Các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs)

Các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc là một trong những thuốc chống trầm cảm được sử dụng phổ biến nhất hiện nay. Nhóm thuốc này có tác dụng cân bằng các serotonin trong não, từ đó làm giảm các triệu chứng trầm cảm.

Một số thuốc thuộc nhóm này là thuốc fluoxetine (Prozac và Sarafem), thuốc escitalopram (Lexapro), thuốc sertraline(Zoloft), thuốc paroxetine…

Mặc dù mang lại hiệu quả trong điều trị trầm cảm nhưng các loại thuốc trên có thể gây ra một số tác dụng phụ như chóng mặt, buồn nôn, tim đập nhanh, giảm ham muốn, run toàn thân… Tuy nhiên, những triệu chứng trên chỉ biểu hiện ở mức độ nhẹ và không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Chất ức chất tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRI)

Một số thuốc thuộc nhóm này bao gồm: Thuốc levomilnacipran (Fetzima), thuốc desvenlafaxine(Pristiq và Khedezla), thuốc venlafaxine (Effexor XR), thuốc duloxetine (Cymbalta). Những loại thuốc trên mới được các nhà nghiên cứu đưa vào điều trị bệnh trầm cảm. Tuy nhiên, chúng đã phát huy tốt khả năng cải thiện tâm trạng và hạn chế các cảm xúc tiêu cực. 

Tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng sức khỏe, người bệnh có thể gặp một số phản ứng phụ không đáng kể như: đau bụng, ngủ không sâu giấc, rối loạn chức năng sinh lý… 

Thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs)

Thuốc chống trầm cảm ba vòng là một trong những loại thuốc đầu tiên được áp dụng để điều trị bệnh trầm cảm. Loại thuốc này có thể thay thế các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs) trong trường hợp điều trị bệnh không hiệu quả.

Thuốc thuộc nhóm chống trầm cảm ba vòng là thuốc desipramine (Norpramin), thuốc clomipramine (Anafranil), thuốc Amitriptyline… Một số tác dụng phụ khi dùng thuốc là đau đầu, tăng/giảm huyết áp, chóng mặt, buồn nôn, lượng đường huyết trong máu tăng

Thuốc chống trầm cảm dị vòng

Thuốc chống trầm cảm dị vòng gồm thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc ba vòng cải tiến và thuốc bốn vòng. Cơ chế tác động của nhóm thuốc này là làm tăng nồng độ norepinephrin và thụ thể 5-hydroxytryptamine (5-HT) thông qua quá trình ngăn chặn tái hấp thu ở khe hở tiếp hợp. Nhờ đó, các chỉ số trong não bộ được cân bằng, hệ thần kinh hoạt động ổn định hơn.

Thuốc chống trầm cảm dị vòng từng được sử dụng chính trong điều trị bệnh trầm cảm. Nhưng hiện nay, nhóm thuốc này ít được kê đơn bởi một số nghiên cứu đã chỉ ra nhiều tác dụng phụ cũng như độc tố ảnh hưởng đến sức khỏe khi sử dụng thuốc trong thời gian dài. 

Chất ức chế monoamin oxidase (MAOI)

Một số thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm MAOI là phenelzine (Nardil), tranylcypromine (Parnate), isocarboxazid (Marplan)… Chúng gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng nên ít được kê đơn hoặc chỉ được sử dụng khi các loại thuốc khác không mang lại hiệu quả.

Khi sử dụng nhóm thuốc MAOI, người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn nghiêm ngặt bởi các tương tác với thực phẩm có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tử vong. Điển hình nhất là rượu vang, dưa chua, pho mát cũng như thuốc giảm đau, thuốc thông mũi…

Ngoài 5 nhóm thuốc trên, một số thuốc phổ biến khác là thuốc giống ketamine, thuốc melatonergic, thuốc chống trầm cảm không điển hình (razodone, bupropion, mirtazapine và vilazodone).

Liều lượng và thời gian sử dụng thuốc chống trầm cảm

Khi có triệu chứng bệnh trầm cảm, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám. Tùy thuộc vào triệu chứng, mức độ bệnh lý và tình trạng sức khỏe, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc trị trầm cảm phù hợp.

Quá trình điều trị thường trải qua 2 giai đoạn, bao gồm giai đoạn điều trị tấn công và giai đoạn điều trị duy trì. Với giai đoạn điều trị đầu tiên, người bệnh cần sử dụng thuốc kiên trì trong khoảng 6-12 tuần. Trong quá trình sử dụng thuốc, người bệnh có thể gặp một số tác dụng phụ nhẹ. Tuy nhiên, các phản ứng này sẽ dần biến mất sau khoảng 4-6 tuần nên người bệnh không nên tự ý ngừng thuốc điều trị.

Khi các triệu chứng trầm cảm đã được cải thiện, bệnh nhân tiếp tục điều trị duy trì từ 16 đến 20 tuần cho đến khi triệu chứng hoàn toàn biến mất. Thông thường, mỗi đợt điều trị sẽ kéo dài ít nhất 6 tháng. Trường hợp bệnh nặng, tái phát nhiều lần dẫn đến giai đoạn mãn tính, người bệnh cần duy trì điều trị trong thời gian dài, thậm chí dùng thuốc chống trầm cảm cả đời. 

Một số lưu ý khi sử dụng thuốc điều trị để đảm bảo an toàn

• Không tự ý ngừng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa
• Không dùng thuốc trị trầm cảm với các loại thuốc ức chế thần kinh trung ương
• Không dùng nhiều loại thuốc chống trầm cảm lo âu cùng lúc (trừ trường hợp được bác sĩ kê đơn)
• Người bệnh có chức năng gan suy giảm, người già cần giảm liều đến mức thấp nhất để đảm bảo an toàn mà vẫn duy trì hiệu quả chữa bệnh
• Thuốc chống trầm cảm chống chỉ định với phụ nữ đang cho con bú và phụ nữ có thai. Trong trường hợp đặc biệt, cần có sự chỉ dẫn kỹ lưỡng của bác sĩ chuyên khoa.
• Người có vấn đề động kinh cần thận trọng khi sử dụng thuốc. Nếu xuất hiện cơn co giật, phải ngừng việc sử dụng thuốc khi xuất hiện cơn co giật. 

Tác dụng phụ thuốc chống trầm cảm

Như đã trình bày phía trên, bên cạnh tác dụng giảm triệu chứng trầm cảm hiệu quả, thuốc chống trầm cảm có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn như:

• Thuốc chống trầm cảm gây buồn ngủ

Thuốc chống trầm cảm có thể khiến người bệnh cảm thấy buồn ngủ và ngủ nhiều hơn, đặc biệt là các chất ức chế tái hấp thu serotonin (SSRIs). Theo thống kê, khoảng 20% bệnh nhân gặp tác dụng phụ này khi dùng thuốc điều trị. Do đó, người bệnh sử dụng thuốc chống trầm cảm nên tránh những công việc cần sự tập trung cao độ để đảm bảo an toàn cũng như hiệu suất công việc.

• Rối loạn tiêu hóa

Một số triệu chứng rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, táo bón thường gặp trong thời gian đầu dùng thuốc. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ thuyên giảm sau vài tuần sử dụng. Nếu khó chịu, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp điều trị không dùng thuốc như uống nhiều nước, bổ sung nhiều trái cây và rau xanh trong thực đơn ăn uống…

• Thuốc chống trầm cảm ảnh hưởng đến cân nặng

Tăng cân là tác dụng phụ thường gặp ở hầu hết các nhóm thuốc. Điều này gây bất lợi với những bệnh nhân mắc bệnh trầm cảm béo phì hoặc bệnh tiểu đường type II.

Trong một nghiên cứu về tác dụng phụ của thuốc trị trầm cảm, các nhà nghiên cứu cho biết bupropion có thể ít gây tăng cân hơn so với các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc như paroxetine, sertraline…

• Ảnh hưởng đến chức năng sinh lý

Rối loạn cương dương, suy giảm ham muốn tình dục và giảm cực khoái là một trong những tác dụng phụ phổ biến khi nam giới sử dung thuốc chống trầm cảm lo âu. Dù vậy, bệnh nhân không nên lo lắng và tự ngưng sử dụng thuốc điều trị. Nếu bạn gặp vấn đề rối loạn chức năng tình dục, hãy thông báo với bác sĩ để được tư vấn phương pháp khắc phục hiệu quả. 

Theo bác sĩ chuyên khoa, việc kết hợp hai loại thuốc chống trầm cảm hoặc sử dụng thêm thuốc điều trị rối loạn cương dương sẽ giúp cải thiện tình trạng “trên bảo dưới không nghe” ở các quý ông. Ngoài ra, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống trầm cảm khác không ảnh hưởng đến khả năng tình dục của nam giới. 

• Thuốc chống trầm cảm có thể làm tăng nguy cơ tự tử

Kích động, tăng nguy cơ suy nghĩ và hành động tự sát ở trẻ em và thanh thiếu niên bị trầm cảm nặng là tác dụng phụ nghiêm trọng của thuốc chống trầm cảm. Phản ứng này thường xảy ra trong tháng đầu tiên điều trị –  thời điểm cơ thể bệnh nhân mới tiếp nhận và đang trong quá trình thích nghi với thuốc. Chính vì thế, người thân nên theo dõi sát sao, không nên để bệnh nhân tự giải quyết cảm xúc một mình. 

• Tăng nguy cơ đột quỵ và mắc bệnh mạch vành

Tác hại của thuốc chống trầm là vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều người. Ngoài các tác dụng phụ nêu trên, việc sử dụng thuốc trầm cảm có thể khiến người bệnh gặp một số vấn đề về tim mạch. Các chuyên gia cho rằng, bệnh nhân sử dụng thuốc chống trầm cảm trong thời gian dài (từ 5-10 năm) có có nguy cơ mắc bệnh mạch vành và đột quỵ cao hơn những người khác. Hầu hết những trường hợp cần dùng thuốc lâu dài đều bị trầm cảm nặng, tái phát nhiều lần hoặc mắc chứng rối loạn lưỡng cực.

Mỗi loại thuốc trị trầm cảm sẽ gây ra các tác dụng phụ khác nhau. Theo một số nghiên cứu, thuốc chống trầm cảm thế hệ mới thuộc nhóm chất ức chế tái hấp thu serotonin (SSRI) thường có ít tác dụng phụ hơn so với thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs) và chất ức chế monoamine oxidase (MAOI). Tuy nhiên, ảnh hưởng của mỗi loại thuốc lên mỗi bệnh nhân sẽ khác nhau tùy thuộc vào cơ địa, tình trạng sức khỏe cũng như mức độ trầm cảm nặng hay nhẹ. Nếu lo lắng về những tác dụng phụ có thể gặp phải trong quá trình sử dụng thuốc, hãy trò chuyện với bác sĩ để tìm ra hướng xử lý phù hợp. 

Vì sao không nên tự ngừng thuốc trị trầm cảm?

Nhiều người bệnh tự ngưng việc sử dụng thuốc khi nhận thấy triệu chứng bệnh đã cải thiện đáng kể. Các chuyên gia cảnh báo đây là việc làm hết sức nguy hiểm, người bệnh tuyệt đối không được ngừng thuốc khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ chuyên khoa. Bởi thuốc chống trầm cảm giúp cơ thể bù đắp lại những chất dẫn truyền thần kinh trung ương bị thiếu hụt. Khi ngừng thuốc đột ngột, cơ thể bị thiếu các chất dẫn truyền sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ và làm bệnh tiến triển nặng hơn. Điều này khiến quá trình điều trị về sau khó khăn, phức tạp hơn.

Trong trường hợp cần ngừng thuốc vì một lý do nào đó, người bệnh nên thông báo với bác sĩ để được điều chỉnh liều dùng phù hợp. Thông thường, bác sĩ sẽ giảm liều dùng dần dần trước khi ngưng thuốc hoàn toàn nhằm tránh gây ra các phản ứng khó chịu. 

Với những thông tin mà bài viết cung cấp, chắc hẳn bạn đọc đã nắm được một số thuốc chống trầm cảm phổ biến cũng như công dụng và một vài lưu ý khi sử dụng thuốc. Nếu bạn có thắc mắc về thuốc trị trầm cảm lo âu hay các vấn đề sức khỏe khác, hãy gọi ngay đến số điện thoại 0969 668 152 để được các chuyên gia tư vấn miễn phí.